تلسکوپ فضایی هابل ناسا توانست دورترین ستاره ثبت شده در عالم را رصد کند. این ستاره با نام ارندل (Earendel) به معنی "نور در حال طلوع" یا "ستاره صبحگاه"، که فقط ۹۰۰ میلیون سال پس از بیگ‌بنگ متولد شد، در فاصله ۱۲/۹ میلیارد سال نوری از ما قرار دارد که دورترین ستاره‌ای است که تا کنون رصد شده است. این رصد به لطف تلسکوپ فضایی هابل و خوشه‌های عظیم کهکشانی امکان‌پذیر بوده است. خوشه‌های کهکشانی بزرگ با خم کردن فضا-زمان، یک عدسی گرانشی به وجود آورده اند که شبیه به عدسیِ خمیدۀ یک ذره‌بین عمل می‌کند. این عدسی، جسم بسیار کوچکی را آشکار کرده است؛ منظومه‌ای ستاره‌ای در جهان اولیه! اخترشناسان در مقاله‌ای جدید که در مجلۀ معتبر Nature چاپ شده است، اشاره کرده اند که ارندل جرمی ۵۰ برابر جرم خورشید دارد و ۸/۲ میلیارد سال از خورشید قدیمی‌تر است. حتی قدیمی‌ترین اَبَر نواَخترهای شناخته شده که معمولاً درخشان‌ترین و مشاهده‌پذیرترین اجرام آسمانی هستند، جوان‌تر از ارندل می‌باشند. ستارۀ ارندل، بخشی از کمانی است که به علت هم‌گراییِ گرانشی به وجود آمده است (کمان قرمزرنگ که در تصویر مشخص است)؛ اخترشناسان نام این کمان را سانرایز (Sunrise) گذاشته اند. برایان ولش، اخترشناس دانشگاه جانز هاپکینز و نویسندۀ اصلی مقاله، زمانی که داشت اثر همگرایی گرانشی را بررسی می کرد، متوجه وجود این ستاره در کمان سانرایز شد. وی اشاره می‌کند که با بررسی بزرگ‌نمایی کمان سانرایز، متوجه شد که یک نقطۀ روشن با بزرگ‌نماییِ بسیار بالا روی این کمان وجود دارد. این نقطۀ روشن، به علت نزدیکیِ زیاد به منحنیِ بحرانیِ عدسیِ گرانشی، بین هزار تا ۴۰ هزار بار بزرگ‌نمایی شده بود. پس از بررسی‌های بیشتر مشخص شد که منبع آن‌قدر کوچک است که چیزی جز یک ستارۀ منفرد یا منظومه‌ای دوتایی، نمی‌تواند باشد . اگر مشخص شود که در ترکیبات سازنده ارندل، عناصر سنگین‌تر از هیدروژن و هلیوم یافت نمی‌شود، این یافته از بزرگترین کشفیات مدل استاندارد کیهان‌شناسی خواهد بود. نظریه‌های علمی بیان می‌کند که اولین ستارگان در کیهان، فقط حاوی هیدروژن و هلیوم بودند؛ منجمان به این‌ها "جمعیت سه" می گویند. عناصر سنگین‌ترْ توسط این ستارگان، بعدها در فرایند هم‌جوشی هسته‌ای تولید شد. تلسکوپ فضایی جیمز وب که در ماه دسامبر پرتاب شد، آینۀ خیلی بزرگ‌تر و ابزارهای تحلیلی خیلی قوی‌تری دارد. این تلسکوپ که اکنون در حال تکمیل مراحل هم‌خطی ابزارآلات علمی خود به سر می‌برد، انتظار می‌رود تا اولین تصاویر علمی آن در اوایل تابستان سال جاری منتشر شود. جیمز وب با در اختیار داشتن آینه‌ای به قطر ۶/۵ متر، در نسبت با هابل با آینه‌ای با قطر ۲/۴ متر، هفت برابر قدرت نورگیری بیشتری دارد و می‌تواند جزئیاتی را ببیند که ورای توانایی هابل است. اخترشناسان فعلا قادر نیستند ویژگیه‌ای ارندل، مانند دما و طیف آن را اندازه‌گیری کنند؛ اما امیدوارند که این جزئیات را توسط تلسکوپ فضایی جیمز وب اندازه گیری کنند.
نویسنده خبر: حسین فتح الدین
منبع:
https://www.sciencenews.org/article/star-most-distant-farthest-earendel-light-hubble
